انواع آزمایش کلیه و تفسیر آن ها

کلیه ‌ها از اعضای حیاتی بدن انسان هستند. وظیفه آن ها خارج نمودن مایعات اضافه بدن و مواد زائد خون می باشد. ارزیابی عملکرد کلیه ها با استفاده از آزمایش صورت می گیرد. آزمایش کلیه تشکیل شده از مجموعه ای از آنالیزها و آزمایش های مختلف مثل آزمایش نمونه ادرار و نمونه خون، نمونه برداری بافت و سونوگرافی و تصویربرداری. پارامترهای مختلفی توسط این آزمایشات مورد بررسی قرار می گیرد. از جمله این پارامترها می توان به میزان کراتینین، سطح اوره، وجود عفونت و یا خون و یا پروتئین در ادرار و غیره اشاره نمود. هدف این مقاله ارائه اطلاعات بیشتر در زمینه این آزمایش ها و تفسیر آزمایش کلیه می باشد. پیشنهاد می شود تا انتهای این مقاله ما را همراهی بفرمایید.

وظایف کلیه

همان طور که می دانید کلیه ها، ایفاگر نقش مهم و حیاتی در سلامت افراد هستند. از مهم ترین کارهایی که کلیه انجام می دهد، دفع مواد اضافه و زائد موجود در خون به صورت ادرار است. این عضو حیاتی سطح مواد معدنی مورد نیاز بدن و همین طور سطح آب بدن را کنترل می نماید. همچنین کلیه ها دارای نقش مهمی در تولید هورمون های تنظیم فشار خون، گلبول های قرمز و ویتامین D دارند. عملکرد معیوب کلیه ها موجب جمع شدن مواد زائد در مایعات بدن و در خون می شود. همین امر در سطوح خطرناک، می تواند موجب آسیب زدن به ارگان های بدن شود و حتی حیات فرد را نیز به خطر اندازد. مهم ترین عوامل و بیماری هایی که کار کلیه را مختل می کنند و به این عضو آسیب وارد می کنند، فشار خون بالا و دیابت می باشند.

ارزیابی عملکرد کلیه ها با انجام آزمایش کلیه

آزمایش کلیه از جمله مهم ترین آزمایش های تشخیصی می باشد، که انجام آن در زمان مناسب ضروری است. برای مثال در صورت مشاهده علایمی مثل ورم مچ پا، پف پلک و اطراف چشم ها، تغییر رنگ ادرار، بروز مشکل در دفع ادرار، بالا بودن فشار خون و غیره بهتر است با مشورت پزشک آزمایشاتی برای اطلاع از عملکرد صحیح کلیه ها انجام شود.
آزمایشات کلیه از هر نوعی که باشد چه از نوع تصویربرداری، چه از نوع آزمایش خون و ادرار و چه نمونه برداری، به پزشک نشان می دهند که کلیه ها وظایف خود را تا چه میزان به درستی انجام می دهند. رنج نرمال فاکتورهای مهمی که بررسی می شوند، بیانگر سلامت کلیه ها می باشد. در ادامه این مطلب به بررسی نتایج آزمایشات مختلفی که از سوی پزشک، برای ارزیابی کلیه ها تجویز می گردد، خواهیم پرداخت.

بیشتر بخوانیم: ۳ راه برای بهبود طبیعی سلامت روده

انواع آزمایش کلیه

آزمایش یکی از مهم ترین ابزارهایی است که پزشکان برای تشخیص بیماری های مختلف در دست دارند. آزمایش چکاپ کامل بدن راهی برای ارزیابی سلامت بیمار و بررسی سیر درمان در بیماران می باشد. یکی از آزمایش های چکاپ که بسیار دارای اهمیت می باشد، آزمایش کلیه است، که عملکرد کلیه ها را مورد ارزیابی قرار می دهد. همان طور که در ابتدای بحث به آن اشاره نمودیم، آزمایش کلیه شامل مجموعه ای از آزمایش های مختلف برای بررسی نمونه ادرار و خون، تصویربرداری از کلیه و نمونه برداری از کلیه می باشد.
– آزمایش خون: در این آزمایش فاکتورهای مختلفی در نمونه خون فرد بیمار جهت بررسی عملکرد کلیه ها آنالیز می گردد. این آزمایش‌ ها با اندازه گیری سطح مواد مختلف در خون تعیین کننده سلامت کلیه ها می باشد. فاکتورهایی که مورد بررسی قرار می گیرند عبارتند از مواد معدنی مختلف مثل فسفر و کلسیم، الکترولیت ها مثل پتاسیم، سدیم، کلرید و …، آلبومین یا پروتئین‌، گلوکز یا قند. بررسی میزان GFR یا به عبارت دیگر فیلتراسیون گلومرولی، BUN یا نیتروژن اوره و کراتینین از دیگر بخش های بررسی عملکرد کلیه ها در آزمایش خون است.
– آزمایش ادرار: آنالیز و بررسی ادرار در تشخیص اختلالات مجاری ادراری، سنگ کلیه و … بسیار کمک کننده است. این آزمایش نشان دهنده سطح پروتئین و کراتینین و دیگر مواد دفعی کلیه مثل اوره، وجود خون، وجود باکتری و قند در ادرار می باشد. از آزمایشات مختلف انجام شده بر روی ادرار می توان میزان دفع مواد زاید توسط کلیه ها را بررسی نمود. در برخی مواقع برای تشخیص، حتی نیاز است ادرار ۲۴ ساعت جمع آوری گردد.
– تصویربرداری و سونوگرافی: در این آزمایش کلیه، تصاویر دقیقی با استفاده از امواج صوت و یا اشعه ایکس، از کلیه ها حاصل می شود. پزشک با بررسی این تصاویر هرگونه مشکل در کلیه ها مثل اندازه و موقعیت ناهنجار، وجود انسداد و تومور را تشخیص خواهد داد.
– بیوپسی کلیه یا نمونه برداری از بافت: نمونه برداری از بافت کلیه معمولا برای آزمایش کلیه در مشکلات به وجود آمده پس از پیوند کلیه، تشخیص و بررسی روند درمان در بیماری های خاص کلیوی و برای بررسی سطح آسیب دیدگی کلیه ها انجام می شود. این آزمایش به واسطه ایجاد نمودن برش بر روی کلیه به وسیله یک سوزن بسیار نازک، صورت می گیرد.

بیشتر بخوانیم: آزمایش چکاپ کامل بدن شامل چیست؟

تفسیر آزمایش کلیه

اندازه گیری SG یا به عبارت دیگر وزن مخصوص ادرار در آزمایش کلیه اولین مطلب برای ارزیابی کلیه سالم یا ناسالم است. میزان طبیعی این فاکتور ، عددی در بازه ۱۰۱۰ تا ۱۰۳۰ می باشد.میزان BUN یا نیتروژن اوره خون یکی دیگر از مواردی است که در آزمایش کلیه جهت اطمینان از سلامت کلیه ها مورد بررسی قرار می گیرد. از سوخت و ساز پروتئین در بدن، اوره حاصل می شود. بنابراین اوره معیار بسیار مناسبی برای بررسی عملکرد کلیه است. لذا افزایش سطح Urea، و یا BUN ممکن است ناشی از عملکرد غیر طبیعی کلیه ها باشد. در افراد بزرگسال میزان طبیعی نیتروژن اوره خون یا BUN عددی بین ۷ تا ۲۰ میلی گرم در دسی لیتر می باشد. میزان طبیعی نیتروژن اوره در افراد مسن بین ۸ تا ۲۳ میلی گرم در دسی لیتر در نظر گرفته می شود. بالا بودن سطح UAC یا همان اسید اوریک، در مفاصل کریستال سخت ایجاد می نماید. این عارضه به نام نقرس شناخته می شود. همچنین میزان بالای اسید اوریک موجب نارسایی کلیه و ایجاد سنگ در کلیه خواهد شد.سطح نرمال کراتینین Cr ، در افراد مختلف متفاوت است. برای مثال میزان نرمال آن در کودکان ۴/۰ تا ۸/۰ می باشد و در افراد بزرگ سال ۸/۰ تا ۴/۱ در نظر گرفته می شود. جزیی ترین تغییر در عدد کراتینین نیز حائز اهمیت است. افزایش سطح کراتینین در بدن می تواند دلایل مختلفی داشته باشد که اصلی ترین آن ها اختلال در عملکرد طبیعی کلیه ها در نظر گرفته می شود. جهت اندازه گیری کراتینین Cr می توان از نمونه خون و یا نمونه ادرار ۲۴ ساعته استفاده نمود. برای خانم ها میزان کراتینین Cr بیش از ۲/۱ میلی گرم در ۱۰ سی سی خون و برای آقایان میزان کراتینین بیش از ۴/۱ میلی گرم در ۱۰ سی سی خون می تواند نشان دهنده مشکلات کلیوی باشد.اندازه گیری نسبت آلبومین به کراتینین یا ACR یکی دیگر از مجموعه آزمایشات بررسی سلامت کلیه است. آلبومین نوعی پروتئین است. این پروتئین، فراوان ترین پروتئین موجود در ادرار می باشد. یکی از فاکتورهایی که نشان دهنده عملکرد ناسالم کلیه است، مقدار بالای آلبومین در ادرار است. ACR در واقع نسبت آلبومین به کراتین می باشد. کمتر بودن میزان ACR از عدد ۳۰ نشان دهنده عملکرد طبیعی کلیه می باشد. اگر این میزان در بازه ۳۰ تا ۳۰۰ قرار بگیرد، نشان دهنده دچار بودن بیمار به آلبومینوری خفیف می باشد. بالاتر بودن ACR از عدد ۳۰۰ نیاز به پیگیری جدی درمان خواهد داشت.
در تست GFR یا نرخ فیلتراسیون گلومرولی عملکرد کلیه ها از جهت دفع مواد زائد بررسی می گردد. هرچند که افزایش سن، موجب کاهش GRF می گردد، اما میزان طبیعی آن در آزمایش کلیه عدد ۹۰ و یا بیشتر در نظر گرفته می شود. کمتر بودن نرخ فیلتراسیون گلومرولی در جواب آزمایش از عدد ۶۰ می تواند نشان دهنده عملکرد نامطلوب این عضو حیاتی باشد. در صورتی که GRF در جواب آزمایشات مقداری کمتر از عدد ۱۵ را داشته باشد، نارسایی حاد کلیه تشخیص داده می شود و نشان دهنده شرایط بسیار بد و وخیم کلیه ها خواهد بود. در این صورت می توان گفت کلیه ها توان فیلتراسیون خون و دفع مواد زائد را ندارند و به سرعت باید سراغ دیالیز، پیوند و اقدامات این چنینی رفت.

بیشتر بخوانیم: آزمایش چکاپ ویتامین ها را جدی بگیرید!

سخن پایانی
یک کلیه سالم برخی مواد زائد را به صورت کلی از بدن خارج می کند و همچنین مانع از دفع برخی مواد می شود. همان طور که گفتیم، در آزمایش کلیه با بررسی نمودن نمونه ادرار و خون فرد بیمار و آنالیز سطح دفع و جذب فاکتورهای مختلف، سلامت عملکرد کلیه ها ارزیابی می گردد. افزایش و یا کاهش یافتن این مواد در نمونه های خون و ادرار، می تواند بیانگر وجود مشکل در کلیه ها باشد. دو تا از ساده ترین تست ها برای تشخیص سلامت کلیه، تست ACR ( بررسی میزان آلبومین در ادرار ) و تست GFR ( تخمین میزان کراتینین در خون ) می باشد. این دو آزمایش اولین قدم برای تشخیص عملکرد ناصحیح کلیه ها هستند. از همراهی شما سپاسگزاریم. هدف از این مقاله آشنایی با آزمایش های مختلف برای ارزیابی سلامت کلیه ها می باشد و انجام آزمایش و بررسی نتیجه آن می بایست حتما با مشورت پزشک متخصص صورت گیرد.